Konferencja „Uwarunkowania genetyczne i środowiskowe oraz ich wpływ na dziecko w pieczy zastępczej” część II

Drugą część wykładu składowego dzisiejszej konferencji zorganizowanej przez PCPR w Wałbrzychu, poprowadziła Dr Celina Witkowska – terapeuta, pedagog specjalny, doktor nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki. Pani doktor przeprowadziła prelekcję z naciskiem na uwarunkowania środowiskowe, które stanowią klucz do pomocy osobom urodzonym z zespołem FAS, czyli zespołem wad wrodzonych, jakim bardzo często obciążone są dzieci trafiające do pieczy zastępczej. Na wstępie należy podkreślić, że wiedza z tego zakresu powinna być popularyzowana w środowisku pedagogicznym, bo właśnie często w placówkach szkolnych, dzieci te są szufladkowane w sposób krzywdzący i nie otrzymują właściwego wsparcia poprzez brak pochylenia się nad pracą indywidualną, począwszy od przyczyn i poznania schematów, jakie definiują zachowania konkretnej jednostki.

Pomimo, iż genetyka stoi na piedestale, można wpływać na sposób funkcjonowania człowieka, jednak by skutki były wymierne, niezbędna jest wspólna praca opiekunów i instytucji pomocowych.

Oprócz mniej lub bardziej widocznych, charakterystycznych cech fizycznych dzieci z zespołem FAS (zaburzenia fizyczne, neurologiczne, cienka górna warga, spłaszczony nos, niski wzrost, małogłowie), wcześnie wykryta niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim i związana z tym praca, jest w stanie zniwelować skutki FAS i nie dopuścić do upośledzenia np. w stopniu umiarkowanym. Pokłosie obciążenia zespołem może ujawniać się całymi latami. Zarówno przez poważne wady serca, nerek, wątroby, narządów zmysłów czy przewodu pokarmowego. Niestety nie istnieją badanie, które są w stanie odpowiedzieć, jaka częstotliwość lub ilość wypitego alkoholu przez ciężarną, przełoży się na wady u dziecka.

FAS przekłada się na zaburzenia wtórne: lęki, zmęczenie, frustrację, wycofanie, agresję, bezradność, rozliczne trudności w relacjach społecznych, depresję, zaburzenia psychiczne, a w konsekwencji problemy z uzależnieniami czy konflikty z prawem. Podstawą kłopotów jest niska samoocena. Częstym błędem popełnianym przez rodziców zastępczych jest nadmierne chwalenie w celu odbudowy pewności u dziecka, co jednak w przypadku osób o niskiej samoocenie, wyzwala poczucie fałszu i odpycha. Drogą jest zrównoważone podejście do kwestii pomocy i budowanie pozytywnego przywiązania rozumianego jako długotrwała i emocjonalnie nasycona więź z konkretną osobą, w tym wypadku rodzica zastępczego/opiekuna. Sfery i funkcje kształtowania więzi mogą być biologiczne, emocjonalne, poznawcze, społeczne i duchowe. Pośród różnych rodzajów przywiązania, z czego większość nie jest pozytywna, sukcesem jest przekucie go w przywiązanie bezpieczne. Wtedy właśnie dziecko szuka w rodzicu „bazy”, wsparcia, w efekcie budując większą odporność psychiczną. Trzeba bezwzględnie pomóc dziecku poradzić sobie z bólem, przeciwnościami, stresem, złością.

Brak okazywania emocji, agresja jaką wykazuje dziecko, poczucie wyobcowania, nerwowość, w prostej linii, bez odpowiedniej pomocy, tworzy całe spectrum przewidywalnych zachowań w przyszłości. I tak wyznacznikiem empatii jest stosunek dziecka do zwierząt i stosunek do seksu. Dla przykładu – praktycznie wszyscy mordercy seksualni, w dzieciństwie pastwili się nad zwierzętami. Wysoka świadomość rodzica, poparta odpowiednią wiedzą i wsparciem, jest w stanie wychwycić niepokojące zachowania. Mądre kroczenie tą ścieżką to na początku wybór, przy całej świadomości własnych granic i predyspozycji. Częstym błędem, popełnianym przecież z empatii jest przekazywana wyuczona bezradność. Tymczasem niwelowanie istniejących braków jest możliwe przy wsparciu odpowiednich instytucji, ćwiczeniach, terapiach, doskonaleniu funkcji poznawczych dziecka. Emocjonalne stymulowanie do mówienia o swoich stanach, rozwijanie akceptacji i samoakceptacji, zapewnienie dostępu do pomocy specjalistycznej adekwatnie do potrzeb intelektualnych, angażowanie do własnych zadań, może ogromnie ukształtować człowieka, który w przyszłości będzie sobie doskonale radził.

Wszak proces kształtowania wartości w rodzinie zależy od osobowości rodziców, ich postaw rodzicielskich, stylu wychowawczego, tychże technik oraz preferowanych przez rodziców wartości.

Mamy nadzieję, że dzisiejsza konferencja pozwoliła naszym gościom zaznajomić się jeszcze głębiej z tematem i wniosła wiele w sposób postrzegania problemów naszych podopiecznych. Z tego miejsca dziękując wszystkim uczestnikom, mamy nadzieję, że regularnie będziemy pomostem pomiędzy problemem a rozwiązaniem, oferując wsparcie specjalistów, a tym samym wspierając trudną i tak bardzo potrzebną instytucję pieczy zastępczej. Dziękujemy raz jeszcze prowadzącym i uczestnikom.

Zespół PCPR w Wałbrzychu

Screeny pochodzą z publikacji „Moje nowe życie po adopcji”. Serdeczne podziękowania dla Olgi Silskiej – Gajb, z którą mogłam szczerze porozmawiać i która udostępniła mi własny egzemplarz książki.